Lastik teknolojisinin geleceği: Çift hamurlu lastikler

Bu sefer sizlere spesifik bir modelden veya üründen bahsetmek yerine yakın gelecekte birçok üründe kullanılacak olan bir teknolojiden bahsedeceğim. Tabi öyle havadan inmeyeceğim bu konuya, yine spesifik bir ürünle başlayacağım. Üstteki fotoğrafta gördüğünüz Carrera GT'yi oraya öylesine koymadım. Hem yazıya biraz şıklık katsın diye koydum, hem de bahsedeceğim teknolojiyi ilk kullanacak araba olduğu için bu modeli tercih ettim.

Başlıkta da ismini gördüğünüz "çift hamurlu" lastikler zaten bir süredir motorsikletlerde kullanılıyorlar. Yani bu teknoloji öyle çok yeni, kimsenin görmediği birşey değil. Yeni olan, bu teknolojinin bundan sonra araba lastiklerinde de kullanılacak olması. Bu "çift hamur" teknolojisi sayesinde normalde aynı ortamda görülmekten hoşlanmayan performans ve ekonomi tek lastikte birleşebilecek. Son yıllarda ekonomi lastikleri zaten piyasada bolca bulunuyor. Yakıt tüketimini bazı şartlarda hafifçe düşürebilen bu lastikler maalesef performans lastikleri kadar iyi yol tutamıyorlar, viraj ve frenleme performansları düşük. Performans lastikleri ise ekonomi lastiklerine göre daha fazla yaktırıyorlar. İşte tam bu noktada çift hamurlu lastik teknolojisi devreye giriyor.

Sağdaki resme şöyle bir bakın: bu resim (çok detaysız olsa da) araba lastiğinin farklı senaryolarda yere temas yüzeyinin şeklini gösteriyor. Resimde soldaki temas yüzeyi düz giden bir arabaya ait. Bu şekil arabanın ağırlığının lastik büyüklüğüne oranıyla değişse de genelde böyle hafif oval, hafif dikdörtgen biçimlidir. Düz giderken lastiğin yola en fazla temas eden kısmı orta kısmıdır. Hız arttıkça yan kısımların temas yüzeyiyle orta kısmın temas yüzeyi arasındaki fark daha da artar. Araba hızlandıkça aerodinamik yapısı bir uçak kanadı gibi çalışır ve arabayı yerden kaldırır. Hafifleyen araba lastiğe daha az basınç uygular, bu yüzden lastiğin neredeyse sadece orta kısmı yolla temas eder. Resmin sol tarafındaki temas yüzeyi ise viraj dönen bir arabanın lastiğine ait. Burada biraz abartılı gösterilmiş, kamber açısının da etkisi var, ama normalde de böyle yarım daire ile üçgen arası bir şekli oluyor bu temas yüzeyinin. Görüldüğü üzere virajda yolla esas haşır neşir olan kısım lastiğin dışa yakın kısmı. Viraj ne kadar sert dönülürse, araba ne kadar yana yatmaya yeltenirse yan kısmın temas yüzeyinin orta kısmın temas yüzeyine oranı artar.

Peki, çift hamurlu lastik neye yarayacak? Orta kısımla dışa yakın kısımlarda farklı hamur kullanılmasına, böylece farklı senaryolarda lastiğin en iyi performansı vermesine yarayacak. Lastiğin yola emas eden dış çeperini, yani dişlerini kaplayan, bizim kabaca "lastik" dediğimiz şeye üreticiler hamur diyorlar. Her lastiğin üretiliş amacına göre farklı formüle sahip hamuru oluyor. Kimi lastiğin hamuru sert oluyor, yuvarlanma direncini düşürüyor. Bu da hem daha az yakıt tüketilmesini, hem de lastiğin daha uzun ömürlü olmasını sağlıyor. Ekonomi lastiklerinde biraz daha sert hamur kullanılmasının sebebi budur. Performans lastiklerinde ise daha yumuşak hamur tercih edilir, çünkü lastiğin yolu kavraması, daha iyi tutması önemlidir. Ekonomi ve lastik ömrü ikinci plandadır. İşte çift hamurlu (yabancılar "dual compound" diyor) bu iki hamur tipi birlikte kullanılabiliyor. Yukarıda lastiğin farklı durumlarda farklı şekiller alan temas yüzeyini boşuna anlatmadım. Çift hamurlu lastiklerde bu temas yüzeyinin şekil değiştirmesi prensibi üzerinden gidilerek her durumda en iyi başarım elde edilmeye çalışılıyor. Orta kısımda sert hamur kullanılıyor, böylece özellikle yüksek hızlarda giderken lastiğin yuvarlanma direnci düşürülmüş oluyor. Düşen yuvarlanma direnci yakıt tüketimini (ve ona bağlı olarak çevreye zararlı gazların salımını) azaltıyor. Ayrıca sert hamur daha yavaş aşınarak lastiğin ömrünü uzatıyor. Lastiğin dışa yakın kısımlarında ise yumuşak hamur tercih ediliyor. Böylece viraja girildiğinde dıştaki yumuşak yüzey yolla daha fazla temas ediyor, arabanın hızlı girilen virajları bile güvenle dönmesini sağlıyor. Düz giderken dışa yakın kısımlara fazla basınç uygulanmadığı için burada kullanılan yumuşak hamur lastiğin yakıt tüketimine etkisini bozmuyor, ömrünü kısaltmıyor. Bizim bugün kullandığımız tek hamurlu lastikler ya ekonomi odaklı (ve performansı çok düşük), ya performans odaklı (ve yuvarlanma direnci çok yüksek), ya da ikisinin arasında kalmış (iki branşta da vasat performans sunan) lastiklerdi. Çift hamurlu lastikler sayesinde seçim yapmak gerekmeyecek, ÇAP yapan öğrenci misali çift branşta da başarılı lastikler kullanabileceğiz.

Nasıl? Güzel, değil mi? Ben de çok beğendim. Yukarıda da yazdığım gibi bu zaten bir süredir motorsiklet lastiklerinde kullanılıyordu. Motorsikletler virajları yana yatarak döndükleri için lastiğin yan kısımları yumuşak hamurdan, düz giderken kullanılan orta kısımları ise sert hamurdan üretiliyordu. İşte bu teknolojiyi Michelin otomobil lastiklerinde de kullanmaya başlamış. İlk ürettiği "dual compound" lastik de yukarıda resmini gördüğümüz Porsche Carrera GT için özel tasarlanmış Pilot Super Sport. Bu lastiklerin çift hamur teknolojisi sayesinde Carrera GT harika yol tutuşundan hiçbirşey kaybetmeden daha az yakıt tüketerek pistleri turlayabiliyor. Michelin'in açıklamasına göre bu lastiklerin sağladığı yakıt tasarrufu normal yollarda %10, pistte ise %20 civarında. Ben bu rakamlara inanmıyorum, biraz abartılmıştır büyük ihtimalle, ama bu oranların yarısı kadar bile tasarruf edilse bu önemli bir gelişme sayılır. Tabi tasarrufu sağlayan tek şey çift hamur teknolojisi değil, lastiğin iç yapısında kullanılan hafif "Aramid" elyafının lastiği hafifletmesinin de etkisi var, ama yine de bu çift hamur teknolojisinin başarısını gölgelemiyor. Umarım diğer üreticiler de devreye girerler de bu teknoloji yakın zamanda ucuzlar. Lastikler arabanın sürüş konforu, performansı ve güvenliği için çok önemli, böyle güzel bir teknolojiyi bir an önce kendi arabamda da kullanmak isterim.